استفاده از سنگ در ساخت مقبره

قبرستان نام مکانی است که از کلمه مزار به معنی “محل بازدید” گرفته شده است

 استفاده از کلمه قبر بیشتر در فارسی و ترکی رایج است، برای قبر به معنای «محل دفن مردگان» است. در عربی وکلمه قبر که بیشتر در فارسی و ترکی، در قرآن و احادیث استفاده شده است معنی «زیارتگاه» نیز دارد. گورستان، مقبره(محل قرار گرفتن قبرها)است و مقبره های گنبد شکل قبور یا قبر افراد مهم است.

شکل گیری قبرستان ها مربوط به سنت تدفین است و به تعبیر قرآن هرتز بوده است .تخصیص منطقه ویژه برای دفن اموات در جوامع مستقر بیشتر رایج است. اما مشاهده می شود که عشایر نیز در سرزمین هایی که به طور موقت در آن اقامت می کنند از منطقه خاصی برای این منظور استفاده می کنند. گورستان‌های باستانی که در اصطلاح باستان‌شناسی «نکروپلیس» (به معنای «شهرمردگان») نامیده می‌شوند، از مقبره‌های زیرزمینی یا بالای زمینی تشکیل شده‌اند که بر اساس فرهنگ، ساختار جغرافیایی و زمین‌شناسی منطقه و نوع مصالح ساختمانی متفاوت است. . احتمالاً قدیمی‌ترین گورستان‌ها عموماً مناطقی هستند که در آن دولمن‌های مربوط به دوره‌های سنگ تراشیده و سنگ جلا داده شده توسط سنگ‌های مسطح که بر روی چهار بلوک سنگی نصب شده شکل می‌گیرند.

فروش سنگ قبر در بزرگترین کارخانه سنگ قبر ایران.برای تماس با ما کلیک کنید.

مناطق هرمی ساکاره و سیزه در مصر معروف‌ترین گورستان‌های زیرزمینی در دره پادشاهان هستند.

مقبره های پادشاه اور، مقبره های اتاقی میسنی متعلق به سومری ها در بین النهرین، است.

مقبره به دلیل ساختار بالای زمینی که دارد از اهمیت بیشتری برخوردار است و برای زیارت یا به نوعی بازدید باید تابلویی روی آن باشد که مکان آن و متعلق به چه کسانی را مشخص کند. به همین دلیل سنگ به دلیل دوام آن عموما مورد استفاده قرار می گرفت. اطلاعات دقیقی در مورد زمان شروع این سنت وجود ندارد. موارد ذکر شده در عهد عتیق  مقبره همسرش یعقوب راحیل (پیدایش، 20/35)، مقبره های خانوادگی (ساموئیل، 17/23؛ پادشاهان اول، 13/22-30) و مقبره ها (ایوب، 21/32) اشاره شده است.

استفاده از سنگ برای قبر

ساختن سنگ بر روی کورگان ها (تپه کوچک، تومول، که با انباشتن خاک روی قبر ساخته می شد) رسم بود که از نظر تاریخ فرهنگی ایران اهمیت زیادی دارد و به تعداد زیاد یافت می شود تا گورستان های بزرگ را در نقاط مختلف تشکیل شده اند. در آسیای مرکزی برخی از این سنگ قبرها نیز دارای کتیبه بودند. گمان می‌رود که کتیبه‌های اورهون در واقع سنگ‌های مقبره‌های تونیوکوک، کولتیگین و بیلگه کاگان هستند. در منابع آمده است که ایرانی ها بر روی قبر سنگی قرهر دادند و صحنه‌هایی را ترسیم کردند که شخص متوفی و ​​جنگ‌هایی را که وی در زمان حیاتش در آن شرکت داشت نشان می‌داد و نشانه‌های مکتوب نشان‌دهنده هویت او در زمان حیات است. در زمان قدیم مرسوم بود که بر سر قبر شکل قوس مانندی برپا می کردند.

این سنت از دوران اولیه اسلام بوده است و بر سر و پای قبر سنگهایی برای «شهید» استفاده می شده که از سایر قبرها متمایز شوند. از اطلاعات امام شافعی مبنی بر اینکه والیان مکه بناهای ساخته شده بر قبور را ویران کردند، فهمیده می شود که ساخت مقبره ها در اسلام از زمان اولیه شروع اسلام آغاز شده است . توسعه فرهنگ تدفین و استفاده از سنگ قبر در اسلام مربوط به سنت هایی است که در سرزمین های گسترش یافته و به ویژه در مناطقی مانند ایران، مصر و آناتولی با آن مواجه شده است.

در شهرهای اسلامی، قبرستان‌ها عموماً خارج از محوطه استقرار و دیوارهای شهر و نزدیک به دروازه‌های شهر شکل می‌گرفتند. به همین دلیل، همانطور که در دمشق، بغداد، قاهره و دیگر شهرها مشاهده می شود، بیشتر آنها به نام دروازه ای که در نزدیکی آن قرار داشتند، نامگذاری شده اند. مکان مطلوب برای مناطق گورستان،  دامنه کوه ها است. از معروف ترین نمونه های آن می توان به قبرستان کرافه در دامنه کوه مکتم در قاهره و قبرستان صالحیه در دامنه کوه کاسیون در دمشق اشاره کرد. علاوه بر این، گورستان های کوچک یا بزرگی در اطراف مکان هایی که شخصیت های مهم دفن می شدند، تشکیل می شد. در ادوار اولیه تاریخ اسلام، قبور صحابه از مراکز مهم جاذبه در این زمینه بود است .ابن عساکر می‌گوید که اولین قبرستان مسلمانان در دمشق در اطراف دروازه شرقی به نام بابوتوما شکل گرفت که در آن برخی از اصحاب در جریان فتح به شهادت رسیدند و در قبرستان بابلفرادیس دفن شده اند  وی بیان می کند که قبوری متعلق به حضرت مریم و رسولان و برخی از قبور صحابه در بابصاغیر وجود دارد. قبرستان ایوپ در استانبول که یکی از بزرگترین قبرستان های جهان از نظر معروف ترین محوطه قبرستان است که در اطراف قبور صحابه تشکیل شده است.

جدای از این قبرستان که در اطراف مقبره ابوایوب الانصاری شکل گرفته بود، وجود مقبره ها و دفن های فراوان در منطقه ایوپ ناشی از تمایل به نزدیک شدن به این صحابی بود. به همین منظور در بسیاری از شهرهای جهان اسلام قبرستان هایی در اطراف قبور اهل بیت، اولیاء و علما تشکیل شد.

گورستان هایی که قبلاً در خارج از مناطق مسکونی قرار داشتند، در نتیجه گسترش مناطق سکونتگاهی در داخل شهرها باقی مانده اند. علاوه بر این، گورستان‌های کوچک (قبرستان‌ها) در داخل یا خارج مراکز استقرار و در مجاورت بناهایی مانند مساجد، اقامتگاه‌های دراویش و آرامگاه‌ها وجود دارد.

درایران می توان قبرستان هایی با سنگ های قدیمی در کنار مقبره های معروف و زیارتگاه ها پیدا کرد که سنگ های آنها در حال حاضر جنبه ی تاریخی دارند.

تاریخچه گورستان خانوادگی نیز با دفن یک یا چند نفر از افراد مهم مانند سازنده بنا یا شیخ  شروع شد و بعدها با دفن خانواده های آنها یعنی افراد شاغل در بنا گسترش یافت.

برای ساخت سنگ قبر کلیک کنید و از کارخانه سنگ قبر اصفهان دیدن نمایید.

سنگ قبر نمونه پیشرفت

علاوه بر این که موقعیت گورستان ها برای تاریخ شهرنشینی مهم است، سنگ قبرها که نمونه های غنی از پیشرفت معماری و خوشنویسی را ارائه می دهند، از نظر تحقیقات تاریخی و جمعیتی ارزش زیادی دارند.

گورستان های تاریخی در ایران که به ویژه در سایر کشورهای اسلامی دیده نمی شوند، اسناد مهمی از نظر تاریخ هنرهای تزئینی و ادبیات ایرانی دارند. به عنوان مثال آیت الکرسی، سوره اخلاص، آیات مرگ، بسمله و نقش برجسته های دهان به دهان در سنگ های مقبره ها قبور در گورستان به چشم می خورد.زیورآلات از زیباترین نمونه های هنر سلجوقی است. اشعاری که به زبان فارسی سروده شده اند نیز بر روی سنگ قبر ها در دوران سلجوقی دیده می شود.

همچنین سنگ قبرهایی به شکل قوچ، میش و اسب از دوره شاهنشاهان قدیم در گورستان های قدیمی وجود دارد. همچنین سنگ قبرهایی به سبک تابوت که بازتابی از سنت تابوت با کتیبه یا ساده است، در قرن پانزدهم در مناطقی از ترکیه یافت شد. سنگ قبرهای دوره سلجوقی و در قونیه نیز ویژگی های مشابهی دارند که در ایران و کشور های مجاور وجود دارند.

تمایز سنگ قبر زنان

تزیینات مختلف روی سنگ قبر زنان به ویژه دسته گل و سبد و بشقاب میوه در سنگ های قدیمی جلب توجه می کند.

استفاده از گل هایی مانند گل لاله، میخک و سنبل، به ویژه گل رز، و نقوش میوه مانند سرو، سرو پیچیده شده در تاک، و نقوش میوه مانند انار و انجیر در تزیینات سنگ قبر با معانی نمادین آنها و همچنین ترجیحات زیبایی شناختی مرتبط است.

جملات و اشعار و دعاها و تمثیل هایی بر سنگ ها نوشته شده بود که نشان از مرگ و زودگذر بودن مردم و ابدی بودن خداوند دارد.

استفاده ار آیات در سنگ قبر

با این که گاه بسمله بر روی سنگ نوشته می شود، اما در بیشتر سنگ قبر ها جمله هوالباقی نوشته می شود و یا عباراتی که نشان می دهد او همیشه زنده و خلاق است، همه چیز زودگذر است و هر چیزی جز الله هلاک می شود و هر نفسی طعم مرگ را خواهد چشید پردازش شده است.

موقعیت اجتماعی متوفا بر روی سنگ قبر علاوه بر شکل و تزیین سنگ، برخی عبارات و نقوش به ویژه در مقابر صوفیان سرنخ هایی به دست می دهد که فرد مدفون از کدام فرقه است. در قسمتی که هویت متوفی درج شده است، عناوین و لقب هایی که نشان دهنده وظیفه، شغل، موقعیت اجتماعی، صلاحیت های ارزشمند دینی مانند «سید، کلانتر، زائر، حافظ، شهید» و عباراتی از قبیل نام خانوادگی حاکی از وابستگی خانوادگی است. گنجانده شده اند. یکی دیگر از عناصری که باید بر روی هر سنگ قبری وجود داشته باشد، آرزوی خواندن فاتحه بر روح آن مرحوم است.

مشاهده می شود که تاریخ فوت شخص را مستقیماً در انتهای سنگ قبرها ثبت می کنند و گاهی تاریخ را با هم یا به تنهایی می نویسند. این متون که تاریخ وفات را با محاسبه ابجد بیان می‌کنند، معمولاً فضایل میت را بیان می‌کنند یا برای او دعا می‌کنند، می‌توانند شامل کلمات، ترکیب‌ها، سطرها، دوبیتی‌ها یا مصراع‌ها باشند و از یک عبارت ساده تا عباراتی که ارزش زیادی دارند متغیر باشند. از نظر هنرهای ادبی در قرن‌ها، تأثیر هنر غربی در معماری در گورستان‌ها منعکس شد و مقبره‌هایی به سبک‌های باروک، روکوکو و امپراتوری ساخته شدند. در این دوره با نفوذ اندیشه غربی «آه من الموط» که بیانگر غم و اندوه بازماندگان و درد فراق است، به جای بیانی بازتاب دیدگاه سنتی اسلامی که مرگ را گام گذار می پذیرد.

قبرستانی که شهدای زیادی در آن به صورت دسته جمعی دفن شده اند و کتیبه مشترکی در آن نصب شده است، «شهادت» (مشهد) و محل متشکل از یک سنگ که بر روی آن فاتحه نوشته شده است، «نظرگاه» نامیده می شود. به گورهای دسته جمعی اعضای یک خانواده که با فاصله کم از هم جدا شده اند، «مقبره ی خانواده» نیز گفته می شود. این مقبره ها که بیشتر در گورستان های بزرگ قرار دارند، معمولاً کمی بالاتر از کف اطراف هستند و با دیوارها یا نرده های آهنی از هم قبرستان جدا می شوند;در حالی که برخی از آنها فقط چند قبر دارند، برخی به اندازه کافی بزرگ هستند که پنجاه یا شصت نفر را در خود جای دهند.

در گورستان های امروزی درختان سرو بیشتری کاشته شد. سرو که تحقیقات علمی برای جلوگیری از فرار آمونیاک نشان داده است، نمادی در هنرهای تجسمی ایران از جمله تزیینات سنگ قبر است که به دلایلی مانند انتشار بوی مطبوع به هوا به دلیل رزین موجود در آن انتخاب شده و ظاهر زیبایی به آن می بخشد و با سایه انداختن بر روی سنگ قبر از آن محافظت می کند. محیط، سبز ماندن در تابستان و زمستان و ماندگاری طولانی.

سنگ قبر های قدیمی

روح هنر قدیمی و دغدغه‌های زیبایی‌شناختی در گورستان‌های دوره گذشته احساس نمی‌شود و مشاهده می‌شود که این مکان‌ها بیشتر با مقبره‌هایی از سنگ مرمر و بدون سبک خاصی پر شده است تا محل خواب مردگان از دست نرود.

اما با گذشت زمان و به مرور استفاده از سنگ های مقاوم دیگر برای سنگ قبر رواج بیشتری یافت و در هر فرهنگ قوم و ملتی نقش و نقوش روی سنگ های قبر متفاوت شد .

همچنین در این مجموعه سنگ تراورتن و سنگ مرمریت درر هر ابعادی عرضه میشود که کاربرد فراوانی در سنگ قبر و ساختمان دارد.